«بانوی سردار» ؛ شیرزنی در دل تاریخ

به گزارش آی‌فیلم به نقل از خبرگزاری فارس، «در این کوهستان زنی می‌زیسته که برابر ۱۰۰ مرد، در سرنوشت تاریخ معاصر ایران دخیل بوده‌است. منظورم بی‌بی مریم بختیاری است، که وقتی در جنگ بین‌الملل اول، ایرانیان وطن‌خواه ابتدا از اولتیماتوم روس و بعد از هجوم انگلیسی‌ها، ناچار به مهاجرت و آواره کوهستان شدند، این زن نامدار، همه آنان را پناه داد.»

این تعابیر را باستانی پاریزی، مورخ شهیر معاصر، درباره سردار مریم (بی بی مریم) از زنان تاثیر گذار در سیاست ایران گفته که مبارزات مهمی با استعمار انگلستان داشته است. این روزها نمایش سریالی با عنوان «بانوی سردار» بهانه خوبی برای یادآوری رشادت‌های اوست. آنچه ماحصل تلاش‌های سردار مریم بختیاری است، برگ مهمی از صفحات سیاست در تاریخ ایران را ورق زده و شاید کمتر به اهمیت آن پرداخته شده و امروز جز با زبان نمایش و تصویر قابل انتقال به عرصه عمومی نیست.

با همه کتاب‌هایی که شاید در این زمینه به نگارش درآمده است، اما لازم بود، زبان مشترکی که دایره شمول وسیع‌تری دارد، به کار گرفته شود تا این بخش مهم از تاریخ معاصر روایت شود. از این منظر «بانوی سردار» از اهمیت برخوردار است و از چند جهت تحسین برانگیز است.

انتخاب یک «زن» از دل «تاریخ» برای بیان بخشی از آن، در روزگاری که پروژه مشترک بسیاری از شبکه‌های ضدانقلاب، تغییر هویت زن ایرانی است، انتخاب هوشمندانه و دارای پیامی از سوی صداو سیماست. این روزها که در نتیجه مصرفی شدن، زنان به امور روزمره مشغول و مبتلا هستند، بازخوانی زندگی یک زن مبارز و یادآوری این مسئله که چه وجوه دیگری از شخصیت یک زن شناسانده شود و او را به عنصری فعالو تاثیر گذار در دوره اجتماعی خویش تبدیل کند، ارزشمند است.

موضوع دیگر، مسئله آگاهی تاریخی است. آگاهی تاریخی به عنوان یکی از عوامل پویایی جامعه و عدم تکرار اشتباهات در آن، همواره باید مد نظر قرار بگیرد و در الگوهای آموزشی به آن توجه شود. امروز اگر بخشی از فضای اجتماعی به سمت اعتماد به غرب یا چیزی شبیه به این می‌رود، شاید در نتیجه عدم توجه به آگاهی تاریخی است. در حالی که «تحریف تاریخ» پروژه شبکه‌های سعودی و سلطنت طلب برای ایجاد حس مثبت نسبت به روزگار رضاخانی است، مسسئله آگاهی تاریخی باید برای جریان رسانه‌ای ما مهم تلقی شود.

در این مسیر تولید و نمایش آثاری چون «بانوی سردار» حائز اهمیت است. انتخاب زمان پخش این سریال اثر این تولید فرهنگی در راستای آگاهی تاریخی را با اهمیت‌تر می‌کند. در روزهایی که ماجرای کشتی‌ها و نفتکش‌های ایران و انگلیس به صدر اخبار دنیا آمده و شرایط به نحوی رقم خورده که قدرت و تاثیرگذاری ایران در منطقه دیگر قابل کتمان نیست، بازخوانی بخشی از تاریخ این سرزمین که باز در مواجهه و مقابله با استعمار انگلستان، آن هم با پیشگامی یک زن اتفاق می‌افتد، دارای ارزشی دوچندان است.

در چنین شرایطی توجه به اقوام، به ویژه قوم بختیاری در این سریال و پخش آن از رسانه ملی، نقطه مقابل سیاست‌گذاری‌های دوران پیش از جمهوری اسلامی در مواجهه با اقوام است. چنانچه بسیاری از مردم شریف عشایر مستقیم و غیر مستقیم تحت ظلم و جور حکومت رضاخانی به شهادت رسیده و از میان برداشته شده‌اند. علیمردان خان از سران و روسای ایل بختیاری، پسر بی‌بی مریم (سردار مریم) توسط رضاخان از میان برداشته شد. آن هم به دلیل مخالفت با سیاست و دیکتاتوری رضاخان. علیمردان خان به همراه سایر بزرگان بختیاری، برای جلوگیری از انحراف مشروطه از مسیر واقعی و ملی، مبارزه با دیکتاتوری، جلوگیری از طرح استانی شدن به منظور چند تکه کردن سرزمین بختیاری و نیز اسکان اجباری و خلع سلاح عشایر مدافع مرزهای ایران و به ویژه طرح متحدالشکل کردن لباس ایرانیان به شدت مخالف بودند. همین مخالفت موجب شد تا پس از مبارزات طولانی به جوخه اعدام سپرده شوند. در نقطه مقابل و در دوران جمهوری اسلامی، اقوام ایرانی، بخش ناگسستنی حاکمیت ایرانی دانسته و عنوان شدند. ذیل همین گزاره، رسانه ها به ویژه تلویزیون به عنوان رسانه حاکمیت، باید مقوّم رابطه میان اقوام و حاکمیت باشد. در شرایطی که حفظ حاکمیت ملی از سوی بسیاری از نخبگان مهم‌ترین مسئله امروز ایران دانسته می‌شود «بانوی سردار» نشان از این فضای مثبت برای این مسئله دارد.

علاوه بر همه اینها، عمده آثار تاریخی تلویزیون، محدود به روایت شهرها و خانه‌ها هستند و عمده آن ها در تهران می‌گذرد. «بانوی سردار» از این جهت که روایت بخشی از زندگی یکی از چهره‌های سرشناس ایل بختیاری است و در فضای زیبای کوهستان روایت می‌شود، از شهر و خانه خارج شده و طبیعت زیبای منطقه چهارمحال را نیز تصویر می‌کند، به این روایت تاریخی جذابیت‌های دیگری نیز اضافه کرده است. 

ه خ/ ص گ